عملیات والفجر ۱۰

منتشرشده توسط مدیر سایت در تاریخ 2020/12/26

نام عملیات: والفجر ۱۰
زمان عملیات: ۲۴ تا ۱۳۶۶/۱۲/۲۹
مکان عملیات: شمال‌غرب موقعیت: غرب نوسود
رمز عملیات: یا محمدبن عبدالله(ص)
نوع تک: گسترده
ارگان عمل‌کننده: نیروی زمینی سپاه‌ پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامی‌
استعداد نیروهای درگیر: ایران: ۱۰۷ گردان پیاده و زرهی و ۱۷ گردان توپخانه، عراق: ۱۰۹ گردان پیاده، زرهی، مکانیزه و کماندویی و ۱۱ گردان توپخانه
تلفات انسانی عراق: ۱۵۴۴۰ نفر
هدف عملیات: تصرف شهر حلبچه و تهدید سلیمانیه از سمت جنوب
چکیده: تلاش چند ماهه سپاه در جبهه ماووت و عدم وارد آمدن تلفات جدی به ارتش عراق، نیاز به انجام یک عملیات گسترده در جبهه‌ایی جدید را به‌دنبال داشت که حاصل، انجام عملیات والفجر ۱۰ بود. در این عملیات ۱۲۰۰ کیلومترمربع از خاک عراق شامل تمامی عراضی شرقی دریاچه دربندیخان که شهرهای حلبچه و خرمال هم جزو آن بود آزاد گردید. واکنش عراق به این عملیات بمباران شیمیایی شهر حلبچه در روز ۲۶ اسفند بود که روز قبلش به گرمی از نیروهای ایرانی استقبال کرده بودند. در این عمل ناجوانمردانه بیش از ۵۰۰۰ نفر از سکنه شهر و روستاهای اطراف آن کشته و هزاران نفر مجروح شدند.

عملیات:
جمهوری اسلامی ایران برای پاسخ‌گویی به بمباران و موشک‌باران مناطق مسکونی شهرها و احقاق حقوق خود در مجامع بین‌المللی، با تغییر منطقه عملیاتی از جنوب به غرب، درصدد برآمد تا قدرت رزمندگان اسلامی را بار دیگر به جهانیان نشان دهد.
بدین‌منظور عملیات گسترده‌ای در غرب کشور در دشت‌های سلیمانیه عراق هم‌زمان با مبعث رسول‌اکرم‌(ص) به‌نام والفجر ۱۰، آغاز شد. این عملیات در روز سه‌شنبه ۱۳۶۶/۱۲/۲۵، شروع و در ۵ مرحله به اجرا درآمد.
منطقه حلبچه و خرمال، اگرچه از گذشته مورد توجه طراحان نظامی سپاه پاسداران بود و هر از چندگاهی در مقاطع مختلف جنگ مورد بررسی آنان واقع می‌شد، لیکن با توجه به این‌که تلاش اصلی همواره در جبهه جنوب صورت می‌گرفت، انجام عملیات در منطقه مذکور هیچ‌گاه به‌طور جدی طرح نمی‌گردید. به‌دنبال اصلی شدن جنگ در جبهه شمالی- که درپی پیدایش مشکلات و معضلات بسیار بر سر راه انجام عملیات در جبهه جنوبی ایجاد شد- و نیز توقف عملیات در منطقه بیت‌المقدس ۲، توجه بیشتری به منطقه حلبچه مبذول گردید.
طراحی عملیات والفجر ۱۰ در حالی انجام شد که دشمن اگر چه منطقه عملیاتی بیت‌المقدس ۲ – را به دلیل احتمال هجوم قوای ایران- مسدود نموده بود، لیکن تهاجم اصلی را در جبهه جنوب محتمل می‌دانست. به این ترتیب عملیات بزرگ سال ۶۶ در منطقه عمومی حلبچه طراحی و اجرا شد.
اهداف عملیات:
در این عملیات، علاوه بر اهداف سیاسی، سه هدف عمده نظامی موردنظر بود:
۱- آزادسازی شهرهای حلبچه، خرمال، دوجیله، بیاره و طویله.
۲- فراهم‌سازی مقدمات تصرف سد دربندیخان.
۳- انسداد عقبه اصلی دشمن در استان سلیمانیه.

منطقه عملیات:
منطقه عمومی حلبچه به جزء در غرب و شمال که دریاچه سد دربندیخان در آن واقع است، توسط ارتفاعات بلند و صعب‌العبوری محصور شده است که هر یک از این ارتفاعات از اهمیت زیادی برخوردار است؛ به‌طوری‌که بالامبو و شاخ آن بر دریاچه دربندیخان و دشت و ارتفاعات تمورژنان مسلط است. شاخ تمورژنان نیز بر شاخ شمیران، سددربندیخان، تونل جاده سلیمانیه-بغدادتسلط دارد.
علاوه‌بر ارتفاعات فوق‌الذکر، می‌توان از ارتفاعات و ناهمواری‌های دیگر منطقه نام برد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: ارتفاعات پرونیه، توانیر، پنج قله، شینه روی، تپه چناره، سه تپه، خورنوازان، تپه هانی قول، تپه سزام و شاخ دارزین.
هم‌چنین شیارهای موجود در منطقه نقش مؤثری در اختفاء نیروهای خودی داشته و بعضاً به‌عنوان معابر وصولی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. از جمله این شیارها می‌توان از دره گلان، شیار زلم، شیار سورمر، شیار سازان، دره خورنوازان، شیار بالای روستای خورد وشیار وشکنام نام برد.
مهم‌ترین تأسیسات اقتصادی منطقه، سد دربندیخان است که علاوه بر پرورش ماهی و کشاورزی، در تأمین برق قسمت و سیعی از عراق نقش مهمی دارد. پادگان حلبچه، پادگان لشگر ۲۷ در کانی مانگا، مقر فرماندهی نیروهای دفاع الوطنی سپاه یکم در منطقه روداژه و پایگاه‌های موشکی سام ۲ و سام ۷ نیز از جمله تأسیسات نظامی در این منطقه می‌باشند.
شهرهای مهم عراق در این منطقه نیز به ترتیب وسعت و اهمیت عبارتند از: حلبچه، خرمال و دوجیله.
استعداد دشمن:
منطقه عملیاتی، تحت مسئولیت سپاه یکم عراق قرار داشت. پدافند این منطقه قبلاً برعهده نیروهای جاش(مزدوران کرد عراقی) بود و آن‌ها علاوه بر حفظ خطوط پدافندی، مأموریت مقابله با کردهای معارض را نیز برعهده داشتند. با شروع فعالیت‌هایی هم‌چون آماده‌سازی زمین، تردد خودروها و … از سوی قوای خودی در این منطقه، دشمن نیز به اقداماتی از قبیل جایگزینی نیروهای نظامی با جاش‌ها، تقویت منطقه با تیپ‌های جدید و … مبادرت ورزید. در مجموع یگان‌هایی که از قبل و نیز در جریان عملیات در منطقه حضور یافتند، عبارت بودند از:
– تیپ‌های ۹۶، ۶۰۶، ۳۹، ۱۴، ۴۰۲، ۶۰۲، ۵۰۶، ۴۲۲، ۴۲۰، ۷۲، ۱۳، ۷۰۷، ۷۰۲، ۹۵ و ۴۳۳ پیاده.
– تیپ‌های ۸۰، ۱۷ و ۵۰ زرهی.
– تیپ‌های ۲۴، ۲۷ و ۴۶ مکانیزه.
– تیپ‌های ۶۵، ۶۶ و ۶۸ نیروی مخصوص.
– تیپ ۱ کماندویی سپاه چهارم، تیپ ۲ کماندویی سپاه سوم و تیپ ۲ کماندویی سپاه یکم.

قوای خودی:
قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) به‌عنوان قرارگاه مرکزی عمل می‌کرد.
الف- قرارگاه قدس تحت فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) هدایت نیروهای زیر را به‌عهده داشت:
– لشگر ۷ ولی‌عصر(عج) با ۶ گردان.
– لشگر ۳۳ المهدی(عج) با ۶ گردان.
– لشگر ۲۵ کربلا با ۱۰ گردان.
– لشگر ۱۹ فجر با ۶ گردان .
– لشگر ۱۷ علی‌بن ابی‌طالب(ع) با ۶ گردان
– لشگر ۴۱ ثارالله با ۷ گردان.
– تیپ مستقل ۳۹ بیت‌المقدس با ۴ گردان.
ب- قرارگاه ثامن‌الائمه(ع) تحت فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) هدایت نیروهای زیر را به‌عهده داشت:
– لشگر ۹ بدر با ۸ گردان.
– لشگر ۵۵ ویژه شهدا با ۶ گردان.
– تیپ مستقل ۳۶ انصارالمهدی با ۴ گردان.
– تیپ مستقل ۷۵ ظفر با ۲ گردان.
– تیپ مستقل ۲۹ نبی‌اکرم(ص) با ۶ گردان.
– سپاه چهارم باختران با ۶ گردان.
ج- قرارگاه فتح تحت فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) هدایت نیروهای زیر را به‌عهده داشت:
– لشگر ۸ نجف اشرف با ۵ گردان.
– لشگر ۱۴ امام حسین(ع) با ۵ گردان.
– لشگر ۱۱ امیرالمؤمنین با ۴ گردان.
– تیپ مستقل ۸۲ صاحب‌الامر با ۳ گردان.
– تیپ مستقل ۹۱ بقیه‌الله(عج) با ۳ گردان.
– تیپ مستقل ۴۴ قمربنی‌هاشم با ۳ گردان.
– تیپ مستقل ۱۰۰ انصارالرسول با ۳ گردان.
طرح عملیات:
به علت وجود ارتفاعات سرکوب سورن در شرق منطقه عملیاتی و دریاچه دربندیخان در غرب آن، در حدفاصل انتهای شمال‌شرقی دریاچه تا ارتفاعات سورن تنگه‌ای به عرض ۱۰ کیلومتر ایجاد شده است که در مباحث طرح مانور، تضمین موفقیت عملیات را در گرو انسداد این تنگه با الحاق از دو محور می‌دانستند. این عمل می‌بایست در محور شمال از مله خور به طرف خرمال و در محور جنوبی از غرب بالامبو در امتداد تمورژنان با تصرف سرپل احتمالی در کمر دریاچه و سرانجام الحاق دو بازو در تنگه و محاصره دشمن انجام می‌شد.
به‌منظور تحقق طرح مانور یادشده، قرارگاه قدس در محور شمالی مأمور بستن تنگه و تصرف پل گردکو(عقبه اصلی دشمن به کل منطقه) شد. قرارگاه فتح در محور جنوبی می‌بایست ضمن تصرف بالامبو و تمورژنان با تأمین سرپل در کمردریاچه، برای مقابله با حرکت احتمالی دشمن، با احداث پل از آمادگی لازم برخوردار باشد. قرارگاه ثامن‌الائمه(ع) نیز در محور میانی مأمور شد تا در منطقه گوزیل-دشت سازانبه طرف حلبچه پیشروی کند و در مرحله دوم جاده بیاره-طویله- نوسودرا تصرف و آزاد نماید. هم‌چنین، قرارگاه رمضان مأموریت یافت علاوه‌بر فعالیت‌های شناسایی، با مشارکت تیپ ۷۵ ظفر و کردهای معارض ضمن تصرف شهر، توپخانه دشمن را منهدم سازد.

شرح عملیات:
عملیات در ساعت ۲ بامداد ۱۳۶۶/۱۲/۲۴ با رمز مبارک یا محمدبن عبدالله(ص) آغاز شد. سرعت عمل یگان‌ها به‌گونه‌ای بود که اغلب آن‌ها توانستند تمامی اهداف خود در مرحله اول را به تصرف درآوردند. به غیر از واکنش دشمن در شاخ سورمر و شاخ شمیران تحرک دیگری از نیروهای عراقی مشاهده نشده و تعداد زیادی از آن‌ها که در خواب بودند، کشته و اسیر شدند.
رزمندگان اسلام پس از عبور از موانع سخت و ایذایی دشمن موفق شدند حدود ۲۰ روستا واقع در شمال و جنوب و غرب شهر خرمال را آزاد نمایند. رزمندگان روز بعد نیز توانستند مقاومت نیروهای دشمن را درهم شکسته و پیروزمندانه وارد شهر خرمال عراق شده و شهر را کاملاً پاکسازی نمایند. در دروازه شهر گروهی از مردم به استقبال رزمندگان اسلام آمدند.
در محور قرارگاه قدس، پس از تصرف مله‌خور و ارتفاعات چناره، خرنوازان، هانی فتح، اگر چه بالامبو و تنگه به‌تصرف درآمد، لیکن به دلیل توقف قرارگاه قدس و نیز واکنش دشمن در جناح چپ عملیات، نیروها روی شاخ سورمر و شاخ شمیران متوقف شدند. در محور قرارگاه ثامن‌الائمه(ع)، نیروهای عمل‌کننده ارتفاعات مگر از سلسله ارتفاعات بالامبو و نیمی از شیندروی را تصرف کردند و به‌رغم روشن شدن آسمان، برای الحاق روی یال ارتباطی شامل دشت‌سازان و سپس نیمی دیگر از ارتفاعات شیندروی، به پیشروی خود ادامه دادند. قرارگاه رمضان نیز در این مرحله تنها توانست پمپ بنزین شهر حلبچه را به آتش بکشد.
قابل ذکر است که نیروهای جهادگر با احداث جاده‌های مناسب در ارتفاعات سر به فلک کشیده و زدن پل‌های حیاتی، نقش مهمی در تسریع حرکت نیروهای عمل‌کننده ایفا کردند، تا جایی‌که نیروهای به‌اسارت گرفته شده در عملیات والفجر ۱۰ از سرعت عمل نیروهای عمل‌کننده در این منطقه صعب‌العبور ابراز شگفتی می‌کردند. سرهنگ پیاده کوکب محمدامین از تیپ کماندویی لشگر ۳۴ عراق می‌گوید: «باوجود موانع سخت و طبیعی و ایذایی، به ذهن ما خطور نمی‌کرد که رزمندگان اسلام بتوانند به ما نزدیک شوند، از این‌رو ما زمانی از آغاز عملیات با خبر شدیم که در محاصره کامل قرار داشتیم.»
با گذشت ساعت‌ها از آغاز عملیات و تصرف شهر خرمال وده‌ها روستا در استان سلیمانیه، طارق عزیز وزیر امورخارجه عراق طی مصاحبه‌ای در لندن اعلام کرد: «اخبار مربوط به عملیات ایران در جبهه‌ها تنها یک شایعه است.» در حالی‌که نیروهای خودی از روحیه خوبی برخوردار بودند و تلفات آنان نیز بسیار اندک بود، از هم‌گسیختگی قوای دشمن و عدم‌حضور جدی آن‌ها در منطقه موجب شد تا بر تسریع آغاز مرحله دوم عملیات تأکید شود. دشمن بنابر تصوری که در مورد عملیات داشت، ستون‌های متعدد و طویلی را با عبور از پل‌های ملاویسیوزلم به طرف دوجیله و سپس حلبچه کرد.

مرحله دوم عملیات:
بعدازظهر چهارشنبه ۱۳۶۶/۱۲/۲۶، دلیرمردان سپاه با پیشروی در غرب شهر خرمال، روستاهای تپه کالاری، حاجی رقه، تپه توکه، کپه کول و … را توانستند، آغاز کنند. با آزادسازی این روستاها ارتباط شمال و جنوب استان سلیمانیه قطع شد و شهر مهم دوجیله و بیش از ۲۰ روستای اطراف آن آزاد شد.
مرحله سوم عملیات:
در بامداد پنج شنبه۱۳۶۶/۱۲/۲۷، آغاز و پس از عبور از رودخانه‌های خروشان سیران، زیمکان و آب لیله، مواضع، پایگاه و استحکامات دشمن را در سلسله ارتفاعات بالمبو و گزیل و بیش از ۲۴ ارتفاع دیگر در جنوب استان سلیمانیه عراق درهم کوبیدند و بر بیش از ۹۰ روستای منطقه عمومی حلبچه تسلط پیدا کردند و روستاهای حدفاصل شهر دوجیله و دریاچه دربندیخان عراق آزاد شد و نیروی دریایی سپاه با استقرار در شرق دریاچه، تحرکات دشمن در آن سوی دریاچه را زیرنظر گرفت و پیشروی به‌سوی شهر حلبچه از چندین جناح ادامه، و این شهر به محاصره درآمد و سرانجام رزم‌آوران اسلام موفق شدند، در زیر بمباران‌های شدید هوایی و شیمیایی دشمن، شهر ۷۰ هزار نفری حلبچه را آزاد نمایند.
مرحله چهارم عملیات:
این مرحله از نیمه‌شب پنج‌شنبه ۱۳۶۶/۱۲/۲۷، آغاز و رزمندگان اسلام، پس از تثبیت مناطق آزاد شده، موفق شدند شهر مرزی و کردنشین نوسود را که بیش از ۷ سال زیر سلطه دشمن قرار داشت و بغداد آن را به‌عنوان پایگاهی برای ض انقلابیون و منافقین وابسته تبدیل کرده بود، از تیررس دشمن خارج سازند. با استقرار کامل نیروها در شهر نوسود موفق شدند دو شهر نظامی طویله و بیاره و بیش از ۸ روستای اطراف آن در نزدیکی نوار مرزی را آزاد کنند.
دشمن در روز جمعه ۱۳۶۶/۱۲/۲۸، در محورهای شمالی عملیات والفجر ۱۰ اقدام به پاتک کرد که با هوشیاری و آمادگی رزمندگان اسلام دفع شد و دشمن پس از به جای گذاشتن ده‌ها کشته، زخمی و اسیر، ناگزیر به عقب‌نشینی شده و مواضع قبلی خود را نیز از دست داد.
مرحله پنجم عملیات:
مرحله پنجم در شب چهارشنبه ۱۳۶۶/۱/۳ آغاز و حماسه‌آفرینان بسیجی و پاسدار، به دشمن حمله کردند تا به جنایت بعثی‌ها در بمباران شیمیایی شهر حلبچه پاسخ گویند. در این عملیات که در محور خرمال به سیدصادق در استان سلیمانیه انجام شد، ۱۹ ارتفاع حساس منطقه، از جمله ارتفاعات۱۰۵۸(وربشن) مشرف بر شهر سیدصادق و چندین روستای دیگر استان سلیمانیه آزاد شد.

پیام امام در مورد عملیات:
امام(ره) در پاسخ به نامه فرمانده کل سپاه پاسداران چنین اظهار فرمودند:
… اخبار پیروزی‌ها و حماسه‌های دلاوران اسلام نه تنها دل ملت ما، که قلب همه مستضعفان و محرومان را شادمان نمود و صدام و عفلقیان و حامیان و اربابان او، خصوصاً آمریکا و اسراییل را عزادار کرد. سلام خالصانه مرا به همه فرماندهان عزیز و شجاع و رزمندگان ظفرمند پیروز سپاه و بسیج و ارتش و هوانیروز و نیروی هوایی و جهادگران دلاور و گمنام و امدادگران و کلیه نیروهای مردمی و کُرد ابلاغ کنید و سلام و تشکر ملت ایران را به مردم شهرهای آزاد شده عراقی که بدون این‌که حتی یک گلوله هم به طرف آنان و شهرهای آنان شلیک شود، با آغوش باز و فریاد الله‌اکبر از رزمندگان ما استقبال نمودند، برسانید و به آن‌ها بگویید که می‌بینید صدام چگونه دیوانه‌وار شما و شهرهایتان را بمباران خوشه‌ای و شیمیایی می‌کند، و خواهیم دید که جهان‌خواران چگونه در تبلیغات مسموم خود از کنار این پیروزی‌های بزرگ و جنایت صدام خواهند گذشت…
نتایج عملیات:
آزادسازی منطقه‌ای به وسعت حدود ۱۲۰۰ کیلومترمربع شامل شهرهای حلبچه، خرمال، بیاره، طویله و هم‌چنین نوسود از شهرهای ایران.
– کاهش خط پدافندی خودی.
– گشودن جبهه‌ای جدید برای دشمن و انتقال توان عمده‌ای از ارتش عراق به جبهه شمالی.
– به اسارت درآوردن ۵۴۴۰ نفر از نیروهای دشمن.
– انهدام ۲۷۰ تانک و نفربر، ۶۰ توپ صحرایی، ۲۰ ضدهوایی، ۴۰ خمپاره‌انداز، ۱۳ دستگاه مهندسی، ۲۳۰ خودرو و ۷۵۰ اسلحه انفرادی و آر.پی.جی هفت.
– به غنیمت گرفته شدن ۹۰ تانک و نفربر، ۱۰۰ توپ صحرایی، ۲۰ توپ ضدهوایی، ۲۰ خمپاره‌انداز، ۱۵ دستگاه مهندسی، ۸۰۰ خودرو و ۶۱۱۰ اسلحه انفرادی و آر.پی.جی هفت.